Greta Huis, de auteur van deze bijdrage.
Het Nederlands Dagblad, wie kent het niet? Nee, inderdaad veel Vrijzinnigen en PKN-ers zullen het niet regelmatig (digitaal) lezen. Ik toevallig wel, vanwege de frequente aandacht voor Groningen en de problematiek omtrent de aardbevingen. Die is in vergelijking met andere kranten als Trouw, Volkskrant en NRC zeer ruim. Vandaar dat ik me enkele jaren geleden heb ingeschreven voor de (gratis) digitale nieuwsbrief. Uiteraard krijg ik ook andere onderwerpen voorgeschoteld. In juni was er een artikel met de titel: Hoe vrijzinnig is de PKN nog en hoe erg is dat? Je begrijpt, mijn aandacht was gelijk getrokken!
Sinds 1 mei jongstleden zijn de Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt (GKV) en de Nederlands Gereformeerde Kerken gefuseerd tot Nederlandse Gereformeerde Kerken. Er zijn geluiden om nu gelijk maar door te pakken en te fuseren met de Protestantse Kerk Nederland (PKN). Dát is de aanleiding voor het artikel in het Nederlands Dagblad dat geschreven is door Judith de Ruiter. Maar, zo schrijft ze, voor een dergelijke fusie is de vrijzinnigheid binnen de PKN een belangrijke drempel. In haar artikel probeert De Ruiter daarom de volgende vragen te beantwoorden: “Hoeveel ruimte neemt de vrijzinnigheid precies in in de PKN? En wat is dat eigenlijk: vrijzinnig?”
De dominees Arenda Haasnoot en Piet de Jong, beiden werkzaam in de behoudende hoek van de PKN, denken heel verschillend over de vrijzinnigheid binnen de PKN. Haasnoot maakt zich hierover grote zorgen. Voor haar is dat ook dé reden om te veronderstellen dat een fusie niet binnen handbereik is. Collega De Jong uit Rotterdam ziet dat probleem niet: ‘Er valt in de PKN over veel te struikelen, zoals de leegloop of een liberale levensstijl, maar over vrijzinnigheid struikelen we zelden.’ Ik (Greta) kan dat beamen. Als ik zou willen, kan ik elke zondag in een PKN kerk in onze provincie voorgaan. Zo vaak word ik gevraagd. En ook weer opnieuw gevraagd nadat ik geweest ben. Nooit doe ik een concessie, zo van ‘dat is te vrijzinnig, dat doe ik hier maar niet’. Na afloop wordt juist gezegd dat men mij ‘lichter’ had verwacht en mij verrassend ‘zwaar’ vindt, namelijk (zeer) stevig op de inhoud.
In het artikel wordt Vrijzinnigheid als volgt uitgelegd: “Vrijzinnige gelovigen leggen vaak een nadruk op een niet-letterlijke manier van Bijbellezen en geven ook wetenschappelijke inzichten een plek in hun geloof. Ze zullen meer dan meer orthodoxe gelovigen God ook in andere religies vinden en hebben eerder een focus op een open religieuze dialoog dan op zending. Van oudsher hebben vrijzinnigen een sterke maatschappelijke betrokkenheid: geloven laat je zien door wat je doet.”
De Jong: ‘Vroeger hadden we het binnen de PKN altijd over horizontaal en verticaal, de orthodoxen waren spiritueel en de vrijzinnigen activistisch. Maar die tegenstelling zie ik echt niet meer. Je zou kunnen stellen dat orthodoxen meer activistisch zijn geworden en de vrijzinnigen spiritueler.’ De predikant in Rotterdam ziet geen problemen. Over de vrijzinnigen zegt hij: ‘Zij zijn al jaren heel nuttig en stelden ons orthodoxen goede vragen waar we niet altijd raad mee wisten.’ Haasnoot ziet juist wel problemen. Ze constateert bovendien dat collega’s die zich midden-orthodox noemen toch wel erg richting de vrijzinnigen zijn opgeschoven: “Ik hoor vaker preken waarvan ik denk: dit is gewoon vrijzinnig. Maar als ik vervolgens het gesprek aanga, krijg ik te horen dat predikanten zichzelf juist midden-orthodox vinden. Dan ga ik me afvragen: waar sta ik dan? Ook kreeg ik laatst een brochure vanuit de PKN waarin stond ‘We winnen geen zieltjes meer’, maar dat is juist waar de Bijbel toe oproept. Er wordt uit het oog verloren waar het evangelie om draait.’
‘Ik vind dat persoonlijk wel meevallen als ik naar vrijzinnige of midden-orthodoxe collega’s luister,’ zegt De Jong. ‘Zelf maakte ik nog mee dat er binnen de Protestantse Kerk, naast zonde en genade, steeds meer aandacht kwam voor Bijbels-theologische prediking. Die grondige bijbeluitleg hebben we ook aan de vrijzinnigen te danken. Daarnaast denk ik dat iedereen die gelovig en vroom is, iets van vrijzinnigheid in zich heeft. Dan zullen er namelijk altijd vragen in je hoofd hangen als ‘hoe gelovig ben ik nou eigenlijk’ en ‘geloof ik nou echt in Christus’.’
Wat ontzettend bemoedigend voor ons Vrijzinnigen en PKNers met een vrijzinnige signatuur! We maken ons terecht grote zorgen om onze gemeenschap van het Witte Kerkje, de krimp. Maar warempel, onze ‘voetafdruk’ binnen de PKN is groot en wordt alsmaar groter!
Door Greta Huis